Apakah penyebab diabetes dan adakah ia boleh dielakkan dan dirawat?
Apakah Maksud Diabetes
Sering kali kita mendengar penyakit yang dikenali sebagai diabetes menjadi sebutan ramai. Di dalam bahasa Malaysia, secara umumnya ia memberikan maksud kencing manis. Namun begitu, diabetes juga mempunyai maksud lain selain daripada merujuk kepada kandungan gula yang tinggi di dalam darah. Di dalam catatan perubatan, istilah ini diguna pakai di dalam beberapa penyakit seperti penyakit Diabetes Mellitus, Gestational Diabetes dan Diabetes Insipidus.
Jenis-jenis Penyakit Diabetes
Diabetes Mellitus (DM) adalah istilah yang merujuk kepada keadaan di mana terdapat kandungan gula yang tinggi di dalam darah. Ia terbahagi kepada dua jenis, Jenis 1 (Type 1 DM) dan Jenis 2 (Type 2 DM). Terdapat beberapa kajian terkini yang mendapati bahawa kini terdapat Diabetes Mellitus Jenis 3 yang mempunyai kaitan dengan pesakit-pesakit yang mengalami Alzheimer dan Dementia. Namun ianya masih belum diputuskan lagi oleh pakar-pakar samada ianya boleh dikategorikan sebagai salah satu daripada Diabetes Mellitus ataupun tidak.
Diabetes Mellitus (Kencing Manis)
Diabetes Mellitus Jenis 1 (Type 1 Diabetes Mellitus) merupakan penyakit apabila seseorang itu mempunyai kandungan gula tinggi dalam darah yang dialami sejak lahir. Hal ini berlaku kerana pankreas tidak dapat berfungsi dengan baik untuk menghasilkan insulin. Insulin merupakan salah satu hormon di dalam badan yang memberikan pengaruh di dalam metabolisma karbohidrat, protein dan lemak. Hormon insulin secara khususnya akan menggalakkan penyerapan karbohidrat terutamanya glukosa untuk memasuki organ hati, otot-otot skeletal dan tisu-tisu lemak. Ia merupakan sejenis hormon anabolik iaitu hormon yang menggalakkan pertumbuhan tisu-tisu badan dan dihasilkan oleh sekumpulan sel-sel di dalam pankreas yang dikenali sebagai “Beta-cells” (β-cell) di dalam “Islets of Langerhans”.
“Islet of Langerhans” adalah bahagian di mana organ pankreas menghasilkan hormon-hormon endokrin yang akan dirembeskan ke dalam darah dan akan dihantarkan ke seluruh badan. Hormon-hormon yang dihasilkan termasuklah Insulin, Glucagon, Somatostatin, Amylin dan lain-lain bergantung kepada kumpulan sel-sel yang berada di dalam “Islet of Langerhans” ini. Hanya Insulin sahaja yang dapat menurunkan kadar kandungan gula di dalam badan. Hormon-hormon lain di dalam badan kebanyakannya akan bertindak menyebabkan kandungan gula di dalam badan meningkat. Oleh itu, apabila terdapat sebarang gangguan di dalam metabolisma insulin, seeorang itu boleh mengalami masalah kencing manis samada jenis 1 ataupun jenis 2.
Diabetes Mellitus Jenis 2 (Type 2 Diabetes Melllitus) pula merupakan sebuah kondisi yang hampir serupa seperti Diabetes Mellitus Jenis 1, namun ianya berlaku kepada orang dewasa yang sebelumnya normal dan tidak mempunyai sebarang masalah kencing manis.
Diabetes Semasa Hamil (Gestational Diabetes)
Diabetes semasa hamil adalah masalah kandungan gula yang tinggi di dalam darah yang berlaku ketika seseorang wanita itu hamil di mana wanita itu tidak mengalami penyakit Diabetes Mellitus Jenis 1 atau 2 sebelumnya. Ianya mungkin berlaku disebabkan oleh reaksi insulin terhadap hormon-hormon yang dihasilkan oleh uri ketika proses kehamilan sedang berlaku.
Diabetes Insipidus
Diabetes Insipidus pula merupakan sebuah penyakit yang menyebabkan seseorang itu membuang air kecil dengan banyak sehingga melebihi 3 liter sehari. Pesakit akan berasa haus walaupun telah meminum air dengan banyak yang mana ia juga merupakan salah satu simptom untuk penyakit ini.
Punca Penyakit Diabetes
Bagi penyakit Diabetes Mellitus Jenis 1, tiada punca yang dapat dikenal pasti. Kemungkinan ianya dipengaruhi oleh faktor-faktor genetik dan persekitaran. Sel-sel autoimun akan menyerang Beta-cell yang berada di dalam Islet of Langerhans dan mengakibatkan insulin tidak dapat dihasilkan oleh organ pankreas.
Bagi penyakit Diabetes Mellitus Jenis 2, penyebab kencing manis jenis ini adalah disebabkan oleh kadar gula yang tinggi di dalam darah. Hal ini berlaku disebabkan oleh halangan terhadap insulin (insulin resistance) yang menyebabkan glukosa atau gula tidak dapat memasuki tisu-tisu di dalam badan.
Diabetes Semasa Hamil (Gestational Diabetes)
Tiada punca yang khusus diketahui yang dapat menyebabkan kencing manis ketika hamil berlaku. Semasa hamil, uri yang bersambung dengan salur darah ibu menghasilkan pelbagai hormon yang melawan tindakan insulin di dalam tubuh ibu. Penghasilan hormon ini akan semakin bertambah seiring dengan tumbesaran bayi dalam kandungan.
Diabetes Insipidus
Penyakit Diabetes Insipidus mempunyai 2 punca utama. Pertama, masalah pada bahagian otak yang dipanggil kelenjar pituitari yang tidak dapat merembeskan hormon antidiuretik (antiduretic hormone) ataupun dikenali sebagai vasopressin. Hormon ini dihasilkan oleh hipotalamus dan disimpan di dalam kelenjar pituitari sebelum dilepaskan ke dalam saluran darah untuk dihantar ke seluruh badan. Apabila terdapat sebarang gangguan di dalam penghasilan hormon ini, masalah Central Diabetes Insipidus akan berlaku.
Punca kedua Diabetes Insipidus pula dikenali sebagai Nephrogenic Diabetes Insipidus. Dalam situasi ini, Hipotalamus dan Kelenjar Pituitari berfungsi dengan baik, namun terdapat masalah di dalam buah pinggang untuk mengekalkan air di dalam badan. Ianya boleh berpunca daripada faktor-faktor genetik serta sesetengah ubat seperti lithium, cidofovir dan foscarnet turut boleh menyumbang kepada masalah ini.
Punca-punca lain termasuklah Gestational Diabetes yang hanya berlaku ketika seseorang wanita itu hamil disebabkan oleh enzim yang dihasilkan oleh bayi dan bertindak terhadap hormon ADH ibunya. Polidipsia primari (Primary polydipsia) yang bermaksud seseorang itu meminum air dengan terlalu banyak juga turut juga boleh menyebabkan kondisi Diabetes Insipidus berlaku. Sama ada ianya berlaku secara psikogenik mahupun dipsogenik.
Bagaimana mencegah penyakit diabetes
Tidak terdapat sebarang cara mencegah kencing manis (Diabetes Mellitus) Jenis 1 dan Diabetes Insipidus. Langkah-langkah mencegah diabetes boleh diambil untuk masalah Diabetes Mellitus Jenis 2 dan Diabetes Semasa Hamil.
Langkah-langkah ini termasuklah:
Mengamalkan pemakanan yang seimbang dan sihat
Mengekalkan gaya hidup yang aktif dan sihat
Menurunkan berat badan sebelum hamil bagi Diabetes Semasa Hamil
Rawatan bagi pesakit kencing manis
Rawatan bagi kandungan gula yang tinggi di dalam darah berbeza-beza mengikut jenis-jenis penyakit yang dialami. Namun secara umumnya, seseorang pesakit itu haruslah mengamalkan pemakanan yang seimbang dan gaya hidup yang aktif.
Bagi penyakit Kencing Manis Jenis 1, seseorang pesakit tersebut haruslah bergantung kepada ubat-ubatan sepanjang hidupnya. Ubat insulin haruslah disuntik setiap hari mengikut jadual waktu yang telah ditentukan oleh doktor kerana tubuh pesakit tidak dapat menghasilkan insulin dengan sendiri.
Cara merawat Kencing Manis Jenis 2 pula, pesakit juga akan bergantung kepada insulin yang disuntik. Namun begitu, aktiviti fizikal dan pemakanan yang seimbang juga haruslah diamalkan kerana ianya turut memainkan peranan di dalam rawatan Diabetes Mellitus Jenis 2 dan untuk mengurangkan kesan kencing manis.
Untuk penyakit Diabetes Insipidus pula, jika ianya berpunca daripada kekurangan hormon ADH di dalam badan, maka desmopressin akan diberikan sebagai pengganti. Ianya akan bertindak seakan-akan hormon ADH dan boleh diambil melalui tablet oral ataupun semburan pada hidung. Jika ianya berpunca daripada buah pinggang, amalan pemakanan yang kurang garam haruslah digalakkan supaya buah pinggang kurang menghasilkan air kencing dan air dapat dikekalkan di dalam badan. Kadang-kala ubat thiazide akan diberikan, namun ianya bergantung kepada nasihat doktor. Hal ini kerana walaupun thiazide merupakan ubat diuretik (ubat yang menggalakkan penghasilan kencing), pada sesetengah pesakit Diabetes Insipidus, ianya akan mengurangkan penghasilan air kencing.
Jika anda mempunyai sebarang persoalan tentang perkara-perkara yang telah dibincangkan, hubungi doktor-doktor kami secara atas talian pada pautanwww.DoctorOnCall.com.mysekarang!